Sara Kagan
3. 7. 1885, Maksymoviči (dnes Bělorusko) – 1941, ghetto v Minsku
Básnířka a prozaička píšící v jidiš. Ve 30. letech 20. století byla pravděpodobně jedinou ženskou členkou židovské sekce Svazu spisovatelů Běloruské sovětské socialistické republiky (BSSR). Obzvláště často se v jejím díle objevovaly venkovské a přírodní motivy a také aktuální společenská problematika.
Narodila se 3. července 1885 ve vesnici Maksymovyči na území dnešního Běloruska. Její otec pracoval v lesním hospodářství a matka byla v domácnosti. V rodině bylo celkem deset dětí. Byla to právě matka, která u Sáry vypěstovala lásku k literatuře. Poté co Sára dosáhla dospělosti, stala se vedoucí městské knihovny v Babrujsku. Často se účastnila setkání začínajících spisovatelů v Minsku. V roce 1935 na návrh městské organizace židovské sekce Svazu spisovatelů BSSR, jejíž byla pravděpodobně jedinou ženskou členkou, se společně se zbytkem rodiny přestěhovala do Minsku. V hlavním městě začala dálkově studovat na Filosofické fakultě Běloruského státního pedagogického institutu, a zároveň byla zaměstnána a starala se o domácnost. Stala se matkou tří synů. Ve 30. letech jeden z nich podlehl zápalu plic. Tuto ztrátu Sara velmi hluboce prožívala.
Sara Kagan psala v jidiš. Patřila ke generaci židovských literátů, kteří debutovali v porevolučním období. Její prvotinou se v roce 1929 stala povídková sbírka Der ershter prayz (První cena) a během druhé předválečné dekády vyšly ještě její básnické sbírky In veg (Na cestě), Mayn Heymland (Moje vlast) a Undzere Mentshn (Naši lidé). Před válkou stačila vydat i román Der Fidler (Šumař). V roce 1940 vyšla její povídková sbírka v běloruském překladu Źmitroka Biaduly. Byla členkou redakční rady literárního časopisu „Shtern” (Hvězda), psaného v jidiš. Věnovala se aktuálním událostem, nicméně obzvláště blízké ji byly venkovské motivy: běloruská příroda a hrdinové z řad prostých sedláků.
Německá armáda obsadila Minsk v roce 1941. Sara byla spolu s dalšími členy rodiny přesídlena do tamního ghetta, kde záhy umírá ona sama, její manžel i jejich mladší syn. Starší syn zahynul během bojů na frontě. Nikdo další z jejích nejbližších válku nepřežil.
Majitelem autorských práv k portrétu Sary Kagan je Památník Yad Vashem.
Sara Kagan, Yad Vashem, Hall of Names photos, Archival Signature: 15000/14118413
kreativita
Obrazové materiály
Projekt Far vos?, autor: Coffeemilk (Juliana Mikolutskaya) v r. 2021
Sara Kagan v projektu Far vos?
Spotkanie (1935)
Z języka jidysz przełożyli: Katarzyna Taczyńska i Piotr Zadworny
Któż to puka w moje okno nad ranem?
Któż to puka tak ostrożnie.
Budzę się szybko i odpowiadam:
„Zaczekaj chwileczkę, już idę, już idę!”
Unoszę zasłonę bezgłośnie,
do okna zbliżam się prędko,
szczęście wypełnia szyby,
Oczy wpatrują się w siebie:
„Mamo!”
„Córko!”
„Dziecko moje kochane,
czemuś przyszła niezapowiedziana?
Czemuś listu nie posłała,
żebym z powitaniem wyszła ci naprzeciw?”
„Mój list nie wyprzedziłby mnie, Mamo,
ni statkiem, ni pociągiem, ni konno,
unoszę się na błękitnym nieboskłonie,
a dziś schodzę do Ciebie na ziemię.
Otwórz, Mamo, opowiem Ci później,
o spadochronach, wysokościach, o wszystkim,
skoczyłam z siedmiu tysięcy metrów,
lecz teraz całować chcę Cię najczulej!”
Otwieram okno na oścież,
Córka jak gołąb wlatuje w me progi.
Pokój wypełnia blask córki młodzieńczy,
choć wkrótce powróci w ciąg dalszy swej drogi.
„Bądź zdrowa, Mamo, dobra i kochana,
przyfrunęłam tu tylko na chwilę,
czekają tam na mnie już samoloty
otwarte pola za naszą wsią.
Łzy z oczu ocieram,
widzę słońce wysoko na niebie,
moja córka już odleciała hen gdzieś daleko!
„Bądź zdrowa, Córeczko, tęskno mi do Ciebie!”
Mińsk (1934)
Z języka jidysz przełożyli: Katarzyna Taczyńska i Piotr Zadworny
Mińsku, mój Mińsku, stary bolszewiku,
pospiesznym pociągiem do ciebie gnam,
wzrok szybę przewierca, szczęście przenika do szpiku,
a serce od każdego spojrzenia puszcza się w tan.
Nie do poznania zmieniłeś się chłopie,
rozrosłeś potężnie, zmężniałeś solidnie,
a tam – ileż kominów stoi ufryzowanych
w młodzieńcze czupryny na sztorc.
Radość pełna, oko radości nie kryje,
Wyrywa się okrzyk szczęścia:
Mińsku, zuch z Ciebie! Mińsk, niech nam żyje!
Mińsku, mój Mińsku, stary bolszewiku,
mogę podziwiać cię tak rok po roku,
nie na próżno partia lata temu Tobie
powierzyła zjazd pierwszy, we własnej osobie.
kreativita
Projekt Far vos?, autor: Coffeemilk (Juliana Mikolutskaya) v r. 2021
Sara Kagan v projektu Far vos?
Z języka jidysz przełożyli: Katarzyna Taczyńska i Piotr Zadworny
Któż to puka w moje okno nad ranem?
Któż to puka tak ostrożnie.
Budzę się szybko i odpowiadam:
„Zaczekaj chwileczkę, już idę, już idę!”
Unoszę zasłonę bezgłośnie,
do okna zbliżam się prędko,
szczęście wypełnia szyby,
Oczy wpatrują się w siebie:
„Mamo!”
„Córko!”
„Dziecko moje kochane,
czemuś przyszła niezapowiedziana?
Czemuś listu nie posłała,
żebym z powitaniem wyszła ci naprzeciw?”
„Mój list nie wyprzedziłby mnie, Mamo,
ni statkiem, ni pociągiem, ni konno,
unoszę się na błękitnym nieboskłonie,
a dziś schodzę do Ciebie na ziemię.
Otwórz, Mamo, opowiem Ci później,
o spadochronach, wysokościach, o wszystkim,
skoczyłam z siedmiu tysięcy metrów,
lecz teraz całować chcę Cię najczulej!”
Otwieram okno na oścież,
Córka jak gołąb wlatuje w me progi.
Pokój wypełnia blask córki młodzieńczy,
choć wkrótce powróci w ciąg dalszy swej drogi.
„Bądź zdrowa, Mamo, dobra i kochana,
przyfrunęłam tu tylko na chwilę,
czekają tam na mnie już samoloty
otwarte pola za naszą wsią.
Łzy z oczu ocieram,
widzę słońce wysoko na niebie,
moja córka już odleciała hen gdzieś daleko!
„Bądź zdrowa, Córeczko, tęskno mi do Ciebie!”
Mińsku, mój Mińsku, stary bolszewiku,
pospiesznym pociągiem do ciebie gnam,
wzrok szybę przewierca, szczęście przenika do szpiku,
a serce od każdego spojrzenia puszcza się w tan.
Nie do poznania zmieniłeś się chłopie,
rozrosłeś potężnie, zmężniałeś solidnie,
a tam – ileż kominów stoi ufryzowanych
w młodzieńcze czupryny na sztorc.
Radość pełna, oko radości nie kryje,
Wyrywa się okrzyk szczęścia:
Mińsku, zuch z Ciebie! Mińsk, niech nam żyje!
Mińsku, mój Mińsku, stary bolszewiku,
mogę podziwiać cię tak rok po roku,
nie na próżno partia lata temu Tobie
powierzyła zjazd pierwszy, we własnej osobie.