Janusz Korczak

22 VII 1878 lub 1879, Warszawa – 7 VIII 1942, obóz zagłady w Treblince

Pisarz, również znany pedagog i lekarz. Jego książki są czytane przez  dzieci do dzisiaj. Twórca oryginalnego systemu pedagogicznego opartego na szacunku, zaufaniu i miłości do dziecka. W getcie warszawskim swoich wychowanków z Domu Sierot nie opuścił do samego końca, do wspólnej tragicznej śmierci.

Janusz Korczak (właśc. Henryk Goldszmit) urodził się w Warszawie, w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Został wychowany w polskiej kulturze, w duchu pozytywistycznych haseł pracy społecznej.

Kiedy był uczniem, nie lubił szkoły, ale interesował się literaturą, dużo czytał. W czasie studiów na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego rozpoczął pracę jako wychowawca na koloniach dla dzieci żydowskich. To doświadczenie zaowocowało dwiema książkami: Mośki, Joski, Srule (1910) i Józki, Jaśki i Franki (1911).

W latach 1905-1912 pracował jako pediatra w Szpitalu dla Dzieci im. Bersohnów i Baumanów. Wtedy postanowił poświęcić się pracy z dziećmi. Dom Sierot, w którym w 1912 roku objął funkcję dyrektora i prowadził go do końca, do roku 1942, stał się dla niego miejscem obserwacji pedagogicznych. W latach 1919-1936 pracował też na rzecz Naszego Domu, sierocińca dla dzieci polskich.

Janusz Korczak jest autorem około 30 książek i 1400 tekstów drukowanych. Jego pisarstwo cechują płynne granice między nurtem literackim a pedagogicznym. W uznaniu jego zasług literackich w 1937 roku otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. Jego twórczość została przełożona na ponad 20 języków. Do najpoczytniejszych powieści dla dzieci należą: Król Maciuś Pierwszy, Bankructwo małego Dżeka, Kajtuś czarodziej.

Korczak pisał też książki dla dorosłych, głównie pedagogiczne. Nie ma  w nich uniwersalnych recept wychowawczych. Twórczość Korczaka, niezależnie, czy są to prace pedagogiczne, czy utwory dla dzieci, jest wyjątkowym źródłem wiedzy o psychologii dziecka. Jego pedagogika była rewolucyjna na skalę polską: dzieci od małego były traktowane poważnie, uczyły się odpowiedzialności za swoje czyny i musiały radzić sobie z wolnością własnych wyborów oraz ich konsekwencjami.

W latach 1926 – 1930 Korczak prowadził gazetę dziecięcą Mały Przegląd. Była ona redagowana i pisana przez dzieci. Drukowano w niej dziecięce reportaże (autorstwa np. późniejszego pisarza Józef Hena czy filozofa Zygmunta Baumana, którzy byli wtedy małymi chłopcami).

Jego Pamiętnik i inne pisma z getta stanowi bogate, niezastąpione źródło autobiograficzne z całego życia, ale w szczególności z okresu zamknięcia w getcie, dnia powszedniego Domu Sierot. Powstawał przez trzy miesiące, między majem a sierpniem 1942 roku.

Ostatni wpis w pamiętniku nosi datę 4 sierpnia 1942 roku. Likwidacja Domu Sierot odbyła się dzień lub dwa dni później. Korczak wraz z wychowankami został wyprowadzony na Umschlagplatz, skąd zabrano ich w ostatnią podróż do Treblinki.

Władysław Szlengel, poeta więziony w getcie warszawskim, upamiętnił Janusza Korczaka w wierszu Kartka z dziennika akcji, datowanym na 10 VIII 1942 r. Jego losy stały się również tematem dwóch filmów fabularnych. W roku 1974 Aleksander Ford nakręcił film pt. Jest pan wolny, doktorze Korczak,  a w roku 1990 Andrzej Wajda film pt. Korczak na podstawie scenariusza Agnieszki Holland. Główną rolę zagrał w nim Wojciech Pszoniak.

Imieniem Janusza Korczaka nazwano odkrytą w 1871 roku planetoidę 2163 z pasa asteroid okrążającego Słońce.