11 I 1903, Witkowice (dzisiejsze Czechy) – 6 X 1944, KL Auschwitz-Birkenau

POWRÓT

PL  |  DE  |  ENG  | NO |  UKR

Biografia

Poetka pisząca po niemiecku i czesku, autorka wierszy, piosenek, opowiadań, sztuk teatralnych i audycji radiowych dla dzieci. Pielęgniarka opiekująca się dziećmi w getcie w Terezinie (Theresienstadt), w którym nie przestawała tworzyć.

Urodziła się 11 stycznia 1903 r. w Witkowicach niedaleko Ostrawy jako Ilse Herlinger. Wcześnie zaczęła pisać opowiadania dla dzieci, które szybko zyskały popularność. W 1930 r. wyszła za mąż za Williego Webera i zamieszkała w Pradze, gdzie pisała dla dziecięcych magazynów i pracowała dla Czeskiego Radia. Celem jej twórczości było połączenie elementów tych kultur, które były bliskie jej sercu – żydowskiej, czeskiej i niemieckiej.

Podczas okupacji nazistowskiej w 1939 r. udało jej się wysłać starszego syna, Hanuša, z transportem dziecięcym (Kindertransport) do Anglii, a następnie do Szwecji pod opiekę przyjaciółki. W lutym 1942 r. Ilse, Wili ich młodszy syn, Tommy, zostali przesiedleni do getta w Terezinie (Theresienstadt), gdzie Ilse pracowała jako nocna pielęgniarka w szpitalu dziecięcym. Podczas pobytu w getcie napisała po niemiecku wiele wierszy, z czego do dwóch znamy skomponowaną przez nią muzykę.

W październiku 1944 r. jej mąż został deportowany do KL Auschwitz-Birkenau. Nie chcąc rozdzielać rodziny, Ilse wraz z Tommym dobrowolnie zgłosiła się, aby do niego dołączyć. Po przybyciu do obozu została razem z dzieckiem wysłana do komory gazowej. Willi Weber przeżył obóz i zmarł 30 lat później. Hanuš Weber przeżył wojnę i mieszkał w Szwecji. Zmarł we wrześniu 2021 r. Twórczość Ilse przez wiele lat leżała w zapomnieniu. Jej wartość doceniła Bente Kahan, która – przy pełnym poparciu Hanuša – podjęła się artystycznego opracowania opowiadań i poezji Ilse.

Poetka pisząca po niemiecku i czesku, autorka wierszy, piosenek, opowiadań i audycji radiowych dla dzieci. Pielęgniarka opiekująca się dziećmi w getcie w Terezinie (Theresienstadt), w którym nie przestawała tworzyć.

Urodziła się 11 stycznia 1903 r. w Witkowicach niedaleko Ostrawy jako Ilse Herlinger. Wcześnie zaczęła pisać opowiadania dla dzieci, które szybko zyskały popularność. W 1930 r. wyszła za mąż za Williego Webera i zamieszkała w Pradze, gdzie pisała dla dziecięcych magazynów i pracowała dla Czeskiego Radia. Celem jej twórczości było połączenie elementów tych kultur, które były bliskie jej sercu – żydowskiej, czeskiej i niemieckiej.

Podczas okupacji nazistowskiej w 1939 r. udało jej się wysłać starszego syna, Hanuša, z transportem dziecięcym (Kindertransport) do Anglii, a następnie do Szwecji pod opiekę przyjaciółki. W lutym 1942 r. Ilse, Wili ich młodszy syn, Tommy, zostali przesiedleni do getta w Terezinie (Theresienstadt), gdzie Ilse pracowała jako nocna pielęgniarka w szpitalu dziecięcym. Podczas pobytu w getcie napisała po niemiecku wiele wierszy, z czego do dwóch znamy skomponowaną przez nią muzykę.

W październiku 1944 r. jej mąż został deportowany do KL Auschwitz-Birkenau. Nie chcąc rozdzielać rodziny, Ilse wraz z Tommym dobrowolnie zgłosiła się, aby do niego dołączyć. Po przybyciu do obozu została razem z dzieckiem wysłana do komory gazowej. Willi Weber przeżył obóz i zmarł 30 lat później. Hanuš Weber przeżył wojnę i mieszkał w Szwecji. Zmarł we wrześniu 2021 r. Twórczość Ilse przez wiele lat leżała w zapomnieniu. Jej wartość doceniła Bente Kahan, która – przy pełnym poparciu Hanuša – podjęła się artystycznego opracowania opowiadań i poezji Ilse.

List do mojego syna
tłum. z języka niemieckiego: Aleksander Gleichgewicht

Kochany synku, minęły już trzy lata,
gdy z Pragi sam ruszałeś na kraj świata.
Ten peron, przedział – schylasz ku mnie twarz,
całuję włosy twe ostatni raz!
Obca kobieta przyjęła ciebie,
Bóg da jej za to mieszkanie w niebie,
modlę się za nią spoza gór i mórz –
kochaj ją, synku, to twój anioł stróż!

Zabrali nam imiona i nazwiska,
jesteśmy niczym bydło na pastwiskach,
na szyi blaszka, numer. Dałby bóg,
by ojciec twój tu ze mną mieszkać mógł!

Czy jesteś skarbie zdrów, a w szkole – jak?
Mych kołysanek ci na pewno brak.
Ach, ile razy nocą kłamie sen,
że przy mnie leżysz, nie gdzieś w Szwecji, hen…
I pomyśl tylko, kiedy się spotkamy,
ty nie zrozumiesz nawet swojej mamy!

Ty zapomniałeś pewno po niemiecku.
A ja nie umiem, dobrze wiesz, po szwedzku.
Zabawne, co? Wciąż dziecko w sercu mym –
a tu dorosły nagle stanie syn!
Czy wciąż budujesz twierdze z plasteliny?
Ja tu w prawdziwej mieszkam bez rodziny…

Na nocnej zmianie wolno płynie czas,
W ciemności tylko małej lampki blask,
Gdy modlę się o dzieci dobre sny,
To w każdym dziecku, nagle, jakby – ty…
I choć do wspólnych, synku, tęsknię chwil –
na szczęście nas dziś dzieli tysiąc mil,
nas dzieli dobrych tysiąc mil.

Cóż, list znów piszę – tęskny, zaraz świt,
czy go przeczytasz kiedyś, nie wie nikt…

Czy go przeczytasz, nie wie nikt.

Walizka mówi

Śpiew: Anna Błaut
Polski przekład: Aleksander Gleichgewicht

Muzyka: Bente Kahan
Aranżacja: Ronen Nissan
Muzycy: Ronen Nissan, Marcin Markowicz, Jan Skopowski, Mirek Mały, Malwina Kotz, Marzena Malinowska

Walizka mówi
tłum. z języka niemieckiego: Aleksander Gleichgewicht

Na moim boku napis „Frankfurt am Main”.
Walizką jestem małą, gdzie jest mój pan?
Do piersi mnie tulił, na niej gwiazdy miał znak,
był stary i ślepy, jakże mi go brak.

W podróży zawsze razem, przez świata pół,
Służyłam mu wiernie, jak poduszka i stół.
Był stary i ślepy, zniknął po nim ślad,
gdzie się podział mój towarzysz przez tyle długich lat.

Czemu porzucona tak u koszar bram?
Wszak imię jego drogie wciąż na boku mam.
Już we mnie tylko chustka i na wodę dzbanek,
ołowiane tabliczki brajlem zapisane.

Jakże mnie odnajdzie pośród kufrów hałd?
Po omacku – chyba  pozna tak znany mu kształt.
Na boku napis kredą – „Frankfurt am Main”.
Walizką  jestem małą, gdzie jest mój pan?

[…]

 

Skrobiąca kartofle

Śpiew: Anna Błaut
Polski przekład: Aleksander Gleichgewicht

Muzyka: Bente Kahan
Aranżacja: Ronen Nissan
Muzycy: Ronen Nissan, Marcin Markowicz, Jan Skopowski, Mirek Mały, Malwina Kotz, Marzena Malinowska

List do mojego syna („Letter to my son”)

Śpiew: Bente Kahan
Angielski przekład: David Keir Wright

Muzyka: Bente Kahan i Dariusz Świnoga

Nagranie z koncertu w synagodze w Sztokholmie 27 stycznia 2000 roku.

Zdjęcia Ilse Weber i jej rodziny z albumu Hanuša Webera

Zdjęcia zostały podarowane Fundacji Bente Kahan przez Hanuša Webera.

Skip to content