18 IV 1884, Buczkowitz (dziś Buczkowice w Polsce) – 8 X 1943, Cosenza/Cerisano (Włochy)

Jeden z najbardziej oryginalnych grafików przedwojennego Berlina. Twórca wielu znakomitych ekslibrisów, bogatych w ironię, humor i różnorodną symbolikę, stanowiących ważną część ekspresji artystycznej autora.

Michel Fingesten (Michl Finkelstein) urodził się w 1884 r. we wsi Buczkowitz, wówczas znajdującej się na terytorium Austro-Węgier. Jego ojciec miał pochodzenie żydowskie, ale był protestantem, zawodowo zajmował się tkactwem. Matka pochodziła z żydowskiej rodziny z Triestu. Michel był najstarszym z sześciorga rodzeństwa. W 1900 r. wyjechał na studia na Akademię Sztuk Pięknych w Wiedniu. Po dwóch latach wyruszył w podróż, odwiedził m.in. Stany Zjednoczone, Australię, Japonię i Chiny. Przez pewien czas kształcił się również w Monachium pod kierunkiem Franza von Stucke. W tym okresie zarabiał, wykonując różne prace dorywcze, ale też rysując i malując.

W 1913 r. osiadł w Berlinie. Jego twórczość zaczęła zdobywać uznanie krytyków, współpracował z czasopismami „Marsyas” i „Kunst der Zeit”. Wkrótce stał się jednym z najbardziej znanych berlińskich grafików. W 1914 r. się ożenił, miał dwoje dzieci. Po dojściu nazistów do władzy, jego twórczość została uznana za przykład Entartete Kunst – „sztuki wynaturzonej”, jego prace usunięto z galerii i przestrzeni wystawienniczych. Żona z córką uciekły do Ameryki Południowej. Fingesten z synem wyjechali do Mediolanu. Peter Fingesten (1916-1987) zdołał zbiec do Stanów Zjednoczonych w 1939 r., po wojnie został artystą. Michel Fingesten został we Włoszech i pomimo coraz trudniejszych warunków, nie przestawał tworzyć i organizować wystaw. W 1937 r. współtworzył pierwszą włoską grupę kolekcjonerów ekslibrisów Gruppo Italiani dell’ Ex Libris e del Bianco e Nero.

9 października 1940 r. Michel Fingesten został aresztowany i był internowany w obozach Civitella del Tronto i Ferramonti di Tarsia. Zmarł w wyniku infekcji 8 października 1943 r., krótko po wyzwoleniu obozu przez armię brytyjską. Mimo wcześniejszej sławy, szybko został zapomniany. Jego grafiki ocalały dzięki prywatnym kolekcjom. Stanowią świadectwo pomysłowości Fingestena, którego wyobraźnia nie znała ograniczeń. Dzięki niemu formy ekslibrisów przekroczyły swoją pierwotną funkcję użytkową i dekoracyjną, stając się samodzielnym dziełem sztuki. Twórczość Fingestena oscylowała między erotyką i polityką, żywo reagując na otaczającą autora rzeczywistość, w tym katastrofę dwóch wielkich wojen XX w.

Źródła:

Jewish Museum in Prague, The Unknown Michel Fingesten, https://www.jewishmuseum.cz/en/e-shop-en/exhibition-catalogues/48-the-unkown-michel-fingesten/ (19.01.2024)

Pařík Arno, Michel Fingesten, Židovské muzeum v Praze 2008.

Placák Jan, Biogram Michela Fingestena przygotowany na potrzeby wystawy Michel Fingesten (1884-1943). Obrazy, rysunki, grafika i ekslibrysy (Galeria Miejska we Wrocławiu, 22.02.-29.03.2024).

University of Colorado Boulder, The Fingesten Collection, https://www.colorado.edu/jewishstudies/archives/fingesten-collection (19.01.2024).