4 V 1877, Kraków — 4 VI 1942, getto w Krakowie

POWRÓT

PL  |  DE  |  ENG  | NO |  UKR

Biografia

Poeta i autor piosenek jidyszowych w przedwojennej i wojennej Polsce. Przez całe życie związany z żydowską dzielnicą Krakowa – Kazimierzem.

Urodził się w Krakowie 4 maja 1877 r. jako Markus Bertig. Odebrał podstawowe wykształcenie zarówno w chederze, czyli elementarnej szkole żydowskiej, jak i w szkole powszechnej. Następnie terminował u stolarza i tam nauczył się zawodu. Aktywnie działał na rzecz poprawy bytu robotników, a jego twórczość wyrażała socjalistyczne zaangażowanie. W czasie I wojny światowej służył jako sanitariusz w szpitalu wojskowym w Krakowie, a po jej zakończeniu pracował w warsztacie stolarsko-tapeciarskim u swojego brata Leona. Próbował swoich sił również jako aktor.

Z czasem zaczął podpisywać się jako Mordechaj Gebirtig, niczym „narodzony na nowo” (niem. Geburt znaczy ‘narodziny’). Jego pierwszy wiersz – Der Generalsztrajk (‘Strajk generalny’) – ukazał się w 1905 r. na łamach tygodnika „Socjaldemokrat”. W 1920 r. został wydany tomik jego wierszy Folkstimlech (‘Na ludową nutę’), a w 1936 r. ukazał się zbiór pieśni zebranych Majne lider (‘Moje piosenki’). Jego twórczość pisana w jidysz była śpiewana na scenach wielu teatrów żydowskich w różnych częściach świata. Mordechaj jest autorem pieśni Unzer sztetl brent (‘Nasze miasto płonie’), upamiętniającej pogrom w Przytyku, do którego doszło 9 marca 1936 r. Utwór ten stał się hymnem Żydowskiej Organizacji Bojowej śpiewanym w krakowskim getcie oraz w innych obozach koncentracyjnych. Po wojnie stał się pieśnią symboliczną dla Ocalałych z Zagłady.

W czasie okupacji przebywał w podkrakowskich Łagiewnikach, a potem w getcie krakowskim. Zginął 4 czerwca 1942 r. zastrzelony przez gestapowca w drodze do transportu do obozu zagłady. Pieśni Mordechaja dokumentujące przedwojenne żydowskie uniwersum stały się bezcennym świadectwem utraconego świata. Vernichtungslager erschoss. Mordechajs Lieder, die das jüdische Universum der Vorkriegszeit dokumentieren, sind zu einem unschätzbaren Zeugnis dieser verlorenen Welt geworden.

Poeta i autor piosenek jidyszowych w przedwojennej i wojennej Polsce. Przez całe życie związany z żydowską dzielnicą Krakowa – Kazimierzem.

Urodził się w Krakowie 4 maja 1877 r. jako Markus Bertig. Odebrał podstawowe wykształcenie zarówno w chederze, czyli elementarnej szkole żydowskiej, jak i w szkole powszechnej. Następnie terminował u stolarza i tam nauczył się zawodu. Aktywnie działał na rzecz poprawy bytu robotników, a jego twórczość wyrażała socjalistyczne zaangażowanie. W czasie I wojny światowej służył jako sanitariusz w szpitalu wojskowym w Krakowie, a po jej zakończeniu pracował w warsztacie stolarsko-tapeciarskim u swojego brata Leona. Próbował swoich sił również jako aktor.

Z czasem zaczął podpisywać się jako Mordechaj Gebirtig, niczym „narodzony na nowo” (niem. Geburt znaczy ‘narodziny’). Jego pierwszy wiersz – Der Generalsztrajk (‘Strajk generalny’) – ukazał się w 1905 r. na łamach tygodnika „Socjaldemokrat”. W 1920 r. został wydany tomik jego wierszy Folkstimlech (‘Na ludową nutę’), a w 1936 r. ukazał się zbiór pieśni zebranych Majne lider (‘Moje piosenki’). Jego twórczość pisana w jidysz była śpiewana na scenach wielu teatrów żydowskich w różnych częściach świata. Mordechaj jest autorem pieśni Unzer sztetl brent (‘Nasze miasto płonie’), upamiętniającej pogrom w Przytyku, do którego doszło 9 marca 1936 r. Utwór ten stał się hymnem Żydowskiej Organizacji Bojowej śpiewanym w krakowskim getcie oraz w innych obozach koncentracyjnych. Po wojnie stał się pieśnią symboliczną dla Ocalałych z Zagłady.

W czasie okupacji przebywał w podkrakowskich Łagiewnikach, a potem w getcie krakowskim. Zginął 4 czerwca 1942 r. zastrzelony przez gestapowca w drodze do transportu do obozu zagłady. Pieśni Mordechaja dokumentujące przedwojenne żydowskie uniwersum stały się bezcennym świadectwem utraconego świata.


Nasze miasteczko płonie („Unzer sztetl brent”)

Nagranie z koncertu pt. „Pieśni z getta” w Synagodze pod Białym Bocianem we Wrocławiu.


„Undser shtetl brent”

Śpiew: Bente Kahan
Akordeon: Dariusz Świnoga

Koncert w Ratuszu w Sztokholmie, 1995.


Bądż mi zdrów, Krakowie! Bente Kahan śpiewa Mordechaja Gebirtiga („Farewell Cracow. Bente Kahan sings Mordechaj Gebirtig”)

Słowa i muzyka: Mordechaj Gebirtig

Śpiew: Bente Kahan
Akoredon: Dariusz Świnoga
Skrzypce: Mirosław Kuźniak

Nagranie TVP2, 1992.


Dzieciństwo („Kinderyorn”)

Słowa i muzyka: Mordechaj Gebirtig
Śpiew i gitara: Bente Kahan

Nagranie z płyty Bente Kahan „Farewell Cracow. Yiddish songs by Mordechai Gebirtig”, 1992.

Upadła kobieta
tłum. z jidysz: Jerzy Ficowski, Aleksander Gleichgewicht

Zegar bije już na drugą,
od północy włóczę się.
Ni złotówki, choćby grosza,
nikt zarobić nie dał, nie.

Coś mężczyźni mnie mijają,
Znam ich dobrze, teraz drwią –
nic nie warta taka dziwka,
kiedy kaszle, pluje krwią.

Kiepski ze mnie dla was towar –
chodź frajerze, durniu, wiedz,
wrze w gorączce młode ciało,
pali ust mych żar jak piec.

Niech mój alfons wam opowie,
o ulicznym sercu mym.
W nim tęsknota za miłością
I nienawiść płonie w nim.

Chodźcie, choćby bez pieniędzy,
na minutę chodźcie złą.
Wgryzę ja się w wasze szyje
i zatruję moją krwią.

Gdzieś twa matka myśli teraz,
Z dzieckiem mym cóż stało się?
Krew by z oczu jej spłynęła,
Gdyby dziś ujrzała cię.

Skip to content