18 I 1927, Zagrzeb – V 1943, w transporcie do KL Auschwitz-Birkenau
Wielostronnie utalentowana aktorka dziecięca, gwiazda Chorwackiego Teatru Narodowego w Zagrzebiu, w którym po raz pierwszy wystąpiła jako pięcioletnia dziewczynka. Nazywana cudownym dzieckiem i porównywana do Shirley Temple, świetnie odnajdywała się w rolach dramatycznych i komediowych.
Lea Deutsch urodziła się w mieszczańskiej, dobrze sytuowanej rodzinie żydowskiej. Jej ojciec Stjepan był prawnikiem, matka Ivka (z domu Singer) zajmowała się domem. Młodszy brat miał na imię Aleksandar. Rodzina mieszkała w centrum Zagrzebia, przy ulicy Gundulicia 29.
Była wszechstronnie utalentowaną młodą artystką – grała na fortepianie, śpiewała, tańczyła, a także ujawniła wielki talent aktorski. Była gwiazdą Chorwackiego Teatru Narodowego w Zagrzebiu (HNK), uwielbianą przez publiczność. Na scenie HNK zadebiutowała w wieku zaledwie pięciu lat, a jej wyjątkowe zdolności wokalne i taneczne szczególnie uwidoczniły się w tytułowej roli operetki Cudowne dziecko autorstwa Tita Strozziego, napisanej specjalnie dla niej. Do 14. roku życia występowała w licznych dramatach, komediach, operach i operetkach.
Była jedną z najzdolniejszych dziecięcych aktorek swojego pokolenia, wyróżniając się nowoczesnym stylem zarówno na scenie, jak i poza nią. Nosiła fryzurę na boba, zakładała spodnie, a nawet smoking z cylindrem, wzorując się na hollywoodzkiej ikonie – Marlenie Dietrich. Świetnie odnajdywała się w rolach chłopięcych, mimo że w tamtych czasach nie brakowało męskich aktorów dziecięcych.
W 1941 r. na terytorium dzisiejszej Chorwacji i Bośni i Hercegowiny powstało Niezależne Państwo Chorwackie, w którym jeszcze w kwietniu tego samego roku wprowadzono, wzorowane na nazistowskich, ustawy o ochronie czystości rasowej. Masowe aresztowania Żydów rozpoczęły się w czerwcu 1941 r. By ratować siebie, rodzina Deutschów przeszła na katolicyzm. Mimo wielu różnych prób szukania pomocy, w maju 1943 r. Lea, jej matka i brat zostali aresztowani i wywiezieni do KL Auschwitz. Lea zginęła w drodze do obozu lub zaraz po dotarciu do niego. W KL Auschwitz zginęli jej mama i brat. Ojciec przeżył Holokaust, ukrywając się na oddziale Szpitala Sióstr Miłosierdzia w Zagrzebiu. Był przekonany, że tylko jemu jako dorosłemu mężczyźnie grozi realne niebezpieczeństwo. Zmarł w 1959 r.
Historia Lei długo czekała w Chorwacji na swoje upamiętnienie. Jej życie stało się podstawą powieści Miljenka Jergovicia Ruta Tannenbaum (2006), a Branko Ivanda nakręcił film fabularny o młodej aktorce Lea i Darija (2011). Przed domem rodziny Deutschów w 2020 r. pojawił się pierwszy w Zagrzebiu Stolpersteine, czyli kostka brukowa z mosiężną tabliczką, na której znajduje się nazwisko Lei Deutsch.
Bibliografia:
Bitunjac Martina, Lea Deutsch. Dijete glume, glazbe i plesa, Zagreb 2021.
Wystawa Između slave i zaborava. Lea Deutsch, čudo od djeteta i žrtva Holokausta, Zagrzeb, Chorwacki Teatr Narodowy, maj 2024.
Židovski biografski leksikon, https://zbl.lzmk.hr/?p=3080
