3 VII 1885, wieś Maksymowicze (Białoruś)
– 1941 getto w Mińsku

POWRÓT

PL  |  DE  |  ENG  | NO |  UKR

Biografia

Poetka i prozaiczka pisząca w jidysz. W latach 30. była prawdopodobnie jedyną członkinią żydowskiej sekcji Związku Pisarzy Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (BSSR). Szczególnie bliskie były jej tematyka wsi i przyrody oraz aktualne problemy społeczne. 

Urodziła się 3 lipca 1885 r. we wsi Maksymowicze na terenie dzisiejszej Białorusi. Jej ojciec pracował w leśnictwie, mama była gospodynią domową. W domu było dziesięcioro dzieci. To matka zaszczepiła w Sarze miłość do literatury. Gdy Sara dorosła, pracowała jako kierowniczka biblioteki miejskiej w Bobrujsku. Od czasu do czasu brała udział w spotkaniach dla początkujących pisarzy w Mińsku. W 1935 r. na sugestię miejskiej organizacji partyjnej żydowskiej sekcji Związku Pisarzy Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, w której Sara była prawdopodobnie jedyną kobietą, przeniosła się z rodziną do Mińska. Tam rozpoczęła studia wieczorowe na Wydziale Filologicznym Białoruskiego Wyższego Instytutu Pedagogicznego. W tym samym czasie pracowała i opiekowała się domem. Była mamą trzech synów. W latach 30. jeden z jej synów zmarł na zapalenie płuc. Bardzo przeżyła tę stratę.

Sara Kagan pisała w jidysz. Należała do pokolenia pisarzy żydowskich, którzy weszli do literatury w latach porewolucyjnych. Debiutowała w 1929 r. zbiorem opowiadań Der ershter prayz (Pierwsza nagroda), w ciągu dekady przedwojennej ukazały się jej tomiki wierszy In veg (W drodze)Mayn Heymland (Moja Ojczyzna) i Undzere Mentshn (Nasi ludzie). Przed wojną opublikowała również powieść Der Fidler (Skrzypek). W 1940 r. ukazał się zbiór jej opowiadań w przekładzie na język białoruski autorstwa Zmitroka Biaduli. Była członkinią redakcji jidyszowego pisma literackiego „Shtern” („Gwiazda”). Poruszała bieżące kwestie, ale szczególnie bliska była jej tematyka wsi: przyroda Białorusi i chłopscy bohaterowie.

Wojska niemieckie zajęły Mińsk w 1941 r. Sara wraz z rodziną trafiła wówczas do getta i tam zginęła wraz z mężem i młodszym synem. Starszy syn zginął w czasie walk na froncie. Nikt z jej najbliższych nie przeżył wojny.


Projekt Far vos?, zrealizowany przez Coffeemilka (Juliana Mikolutskaya) w 2021

 


Sara Kagan w projekcie Far vos?

Z języka jidysz przełożyli: Katarzyna Taczyńska i Piotr Zadworny

Któż to puka w moje okno nad ranem?
Któż to puka tak ostrożnie.
Budzę się szybko i odpowiadam:
„Zaczekaj chwileczkę, już idę, już idę!”

Unoszę zasłonę bezgłośnie,
do okna zbliżam się prędko,
szczęście wypełnia szyby,
Oczy wpatrują się w siebie:

„Mamo!”
„Córko!”
„Dziecko moje kochane,
czemuś przyszła niezapowiedziana?
Czemuś listu nie posłała,
żebym z powitaniem wyszła ci naprzeciw?”

„Mój list nie wyprzedziłby mnie, Mamo,
ni statkiem, ni pociągiem, ni konno,
unoszę się na błękitnym nieboskłonie,
a dziś schodzę do Ciebie na ziemię.

Otwórz, Mamo, opowiem Ci później,
o spadochronach, wysokościach, o wszystkim,
skoczyłam z siedmiu tysięcy metrów,
lecz teraz całować chcę Cię najczulej!”

Otwieram okno na oścież,
Córka jak gołąb wlatuje w me progi.
Pokój wypełnia blask córki młodzieńczy,
choć wkrótce powróci w ciąg dalszy swej drogi.

„Bądź zdrowa, Mamo, dobra i kochana,
przyfrunęłam tu tylko na chwilę,
czekają tam na mnie już samoloty
otwarte pola za naszą wsią.

Łzy z oczu ocieram,
widzę słońce wysoko na niebie,
moja córka już odleciała hen gdzieś daleko!
„Bądź zdrowa, Córeczko, tęskno mi do Ciebie!”

Z języka jidysz przełożyli: Katarzyna Taczyńska i Piotr Zadworny

Mińsku, mój Mińsku, stary bolszewiku,
pospiesznym pociągiem do ciebie gnam,
wzrok szybę przewierca, szczęście przenika do szpiku,
a serce od każdego spojrzenia puszcza się w tan.

Nie do poznania zmieniłeś się chłopie,
rozrosłeś potężnie, zmężniałeś solidnie,
a tam – ileż kominów stoi ufryzowanych
w młodzieńcze czupryny na sztorc.

Radość pełna, oko radości nie kryje,
Wyrywa się okrzyk szczęścia:
Mińsku, zuch z Ciebie! Mińsk, niech nam żyje!

Mińsku, mój Mińsku, stary bolszewiku,
mogę podziwiać cię tak rok po roku,
nie na próżno partia lata temu Tobie
powierzyła zjazd pierwszy, we własnej osobie.

 

Właścicielem praw autorskich do portretu Sary Kagan jest Yad Vashem.
Sara Kagan, Yad Vashem, Hall of Names photos, Archival Signature: 15000/14118413

Poetka i prozaiczka pisząca w jidysz. W latach 30. była prawdopodobnie jedyną członkinią żydowskiej sekcji Związku Pisarzy Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (BSSR). Szczególnie bliskie były jej tematyka wsi i przyrody oraz aktualne problemy społeczne. 

Urodziła się 3 lipca 1885 r. we wsi Maksymowicze na terenie dzisiejszej Białorusi. Jej ojciec pracował w leśnictwie, mama była gospodynią domową. W domu było dziesięcioro dzieci. To matka zaszczepiła w Sarze miłość do literatury. Gdy Sara dorosła, pracowała jako kierowniczka biblioteki miejskiej w Bobrujsku. Od czasu do czasu brała udział w spotkaniach dla początkujących pisarzy w Mińsku. W 1935 r. na sugestię miejskiej organizacji partyjnej żydowskiej sekcji Związku Pisarzy Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, w której Sara była prawdopodobnie jedyną kobietą, przeniosła się z rodziną do Mińska. Tam rozpoczęła studia wieczorowe na Wydziale Filologicznym Białoruskiego Wyższego Instytutu Pedagogicznego. W tym samym czasie pracowała i opiekowała się domem. Była mamą trzech synów. W latach 30. jeden z jej synów zmarł na zapalenie płuc. Bardzo przeżyła tę stratę.

Sara Kagan pisała w jidysz. Należała do pokolenia pisarzy żydowskich, którzy weszli do literatury w latach porewolucyjnych. Debiutowała w 1929 r. zbiorem opowiadań Der ershter prayz (Pierwsza nagroda), w ciągu dekady przedwojennej ukazały się jej tomiki wierszy In veg (W drodze)Mayn Heymland (Moja Ojczyzna) i Undzere Mentshn (Nasi ludzie). Przed wojną opublikowała również powieść Der Fidler (Skrzypek). W 1940 r. ukazał się zbiór jej opowiadań w przekładzie na język białoruski autorstwa Zmitroka Biaduli. Była członkinią redakcji jidyszowego pisma literackiego „Shtern” („Gwiazda”). Poruszała bieżące kwestie, ale szczególnie bliska była jej tematyka wsi: przyroda Białorusi i chłopscy bohaterowie.

Wojska niemieckie zajęły Mińsk w 1941 r. Sara wraz z rodziną trafiła wówczas do getta i tam zginęła wraz z mężem i młodszym synem. Starszy syn zginął w czasie walk na froncie. Nikt z jej najbliższych nie przeżył wojny.

3 VII 1885, Maksymowicze (dzisiejsza Białoruś) – 1941, getto w Mińsku

POWRÓT

PL  |  DE  |  ENG  | NO |  UKR

Skip to content